4. Instalacja i użytkowanie pod Windows
Rozdział ten odnosi się tylko do systemów Windows 9x, ME, 2000, NT lub XP.
Przed instalacją należy sprawdzić, czy Windows potrafi, przy czytaniu CD-ROM-ów, korzystać
z rozszerzeń Microsoft Joliet. Uruchamiając Eksplorator wystarczy sprawdzić, czy wyświetlana lista plików
CD-ROM-u posiada „długie” nazwy, pisane małymi i wielkimi literami. Jeżeli tak nie jest, nie można używać
systemu uruchamialnego bezpośrednio z CD-ROM-u.
Zawarty tu system Win32 TeX zawiera przeglądarkę plików dvi, Windvi, która w użyciu podobna jest do
Unixowego xdvi. Dokumentacja znajduje się w texmf/doc/html/windvi/windvi.html.
4.1. Program TeXLive.exe
Rysunek 4: | Okno programu TeXLive |
|
Jeśli system Windows jest skonfigurowany tak, aby umożliwiał automatyczny start programów po włożeniu
CD-ROM-u do napędu, program TeXLive pokaże okno dialogowe, w którym mamy do wyboru szereg
opcji:
- Install->TeXLive – instalacja na dysku twardym;
- Install->Editors – instalacja na dysku edytorów przygotowanych do współpracy z systemem
TeX;
- Install->Support – dodatkowe pakiety przydatne do pracy z systemem TeX (Ghostscript,
NetPBM itp.);
- Install->TeXLive uninstall – usunięcie systemu TeX;
- Explore CD-ROM->Browse CD-ROM – przeglądanie zawartości płytki;
- Explore CD-ROM->Select a text editor – wybór uprzednio zainstalowanego edytora do
uruchamiania programów bezpośrednio z CD-ROM;
- Explore CD-ROM->Run TeX off CD-Rom – uruchamianie systemu TeX bezpośrednio z płytki
(dostępne po wyborze edytora);
- Explore CD-ROM->Cleanup CD-Rom Setup – usunięcie tymczasowych plików tworzonych na
dysku twardym podczas uruchamiania bezpośrednio z płytki;
- Maintenance – wykonanie niektórych czynności konfiguracyjnych;
- System DLLs update – aktualizacja systemowych bibliotek DLL (jest to wymagane dla
starszych wersji win95);
- Documentation – przeglądanie wybranej dokumentacji: TeX Live (także w języku
polskim), strony TUG, strony dystrybucji fpTeX, a także uruchamianie TeXdocTK –
programu do przeglądania dokumentacji dotyczących systemu TeX (program ten jest w fazie
eksperymentalnej).
Gdy włożenie CD-ROM-u do napędu nie uruchamia automatycznie programu, należy w oknie
Eksploratora Windows wskazać bin/win32/TeXLive.exe i uruchomić program dwukrotnym naciśnięciem
klawisza myszy.
4.2. Uruchamianie z CD-ROM-u
Wszystkie programy TeX-owe można uruchamiać bezpośrednio
z CD-ROM-u, mając natychmiastowy dostęp do wszystkich makr i fontów. Ceną jest tu wolniejsza praca niż
w wypadku instalacji na twardym dysku. Do efektywnej pracy wymagana jest modyfikacja zmiennych
środowiska systemu i utworzenie niewielkich, pomocniczych katalogów na dysku twardym. Katalogi te będą
zawierały niezbędne pliki konfiguracyjne, pozwalające użytkownikowi na modyfikację ustawień programów
i samodzielne generowanie potrzebnych plików formatów. Ponadto, w pomocniczym katalogu będą
zapisywane generowane automatycznie fonty.
Wymienione kroki przygotowawcze wykonuje program TeXlive.exe:
- Po uruchomieniu programu należy wybrać opcję
Explore CD-Rom, następnie Select a text editor. Wyświetlone zostanie okno dialogowe,
pozwalające wybrać uprzednio zainstalowany edytor tekstowy. Edytor ten powinien umożliwiać
współpracę ze środowiskiem TeX: uruchamiać programy do kompilacji, przeglądania itp. Jeśli
tego typu edytor nie jest zainstalowany, należy go zainstalować z menu Install, szczegóły
w części 4.3.
W systemie Windows nie ma możliwości odgadnięcia, czy wybrany program jest rzeczywiście edytorem
tekstowym, wobec tego użytkownik powinien sam to starannie określić. Najczęściej używane edytory to:
GNU Emacs | c:\Program Files\NTEmacs\bin\runemacs.exe |
XEmacs | c:\Program Files\XEmacs\XEmacs-21.2\i586-pc-win32\xemacs.exe |
WinShell | c:\Program Files\WinShell\WinShell.exe |
WinEdt | c:\Program Files\WinEdt Team\WinEdt\WinEdt.exe |
TeXnicCenter | c:\Program Files\TeXnicCenter\TEXCNTR.exe |
Wybrany program zostanie zapamiętany dla późniejszego uruchamiania. Użytkownikom (szczególnie
początkującym) można polecić dostępny na płytce WinShell, łatwo konfigurowalne, posiadające
spolonizowane menu i komunikaty środowisko do pracy z systemem TeX. Bardziej zaawansowani
użytkownicy wybiorą zapewne NTEmacs.
- Z menu Explore CD-ROM należy wybrać Run TeX off CD-ROM. Do tymczasowego katalogu
skopiowane zostaną pliki konfiguracyjne oraz wygenerowane będą pliki najczęściej używanych
formatów: tex (Plain) i latex. Po utworzeniu lokalnej bazy danych o instalacji (plik ls-R) ustawione
zostaną tymczasowe zmienne środowiska: PATH oraz TEXMFCNF, po czym zostanie uruchomiony
wybrany edytor, umożliwiający edycję plików, ich przetwarzanie, podgląd wyniku składu
itp.
Jeśli w systemie nie zostanie wykryty program Ghostscript (interpreter PostScriptu), ukaże się
ostrzeżenie, iż wyświetlenie wyniku składu może być wadliwe. Ghostscript można zainstalować z menu
Install->Support (patrz 4.3).
- Wybór innego edytora jest w każdej chwili możliwy.
Podczas pierwszego uruchomienia WinShell należy wybrać język menu i komunikatów (np. polski), a następnie
kodowanie użytego w edytorze fontu (menu Opcje -> Font -> Zmień -> Skrypt – należy tu wybrać: „Europa
Srodkowa”).
- Menu Cleanup CD-Rom setup pozwala na usunięcie wszystkich plików wymaganych do
uruchamiania programów TeX-owych. Dodatkowo zainstalowane (z dysku bądź z sieci)
programy nie będą usunięte, np. jeśli zainstalowano WinShell lub NTEmacs, nie będą one
usunięte.
Edytor jest uruchamiany w ramach zmienionego środowiska. W katalogu przeznaczonym
na pliki tymczasowe tworzone jest drzewo katalogów texmf, zgodne z TDS. Jest to
potrzebne do automatycznego generowania plików fontowych, a także przechowywania
plików konfiguracyjnych (można je modyfikować w razie potrzeby). Z uruchomionego
edytora2
mamy dostęp do pełnego środowiska programów TeX Live, znajdujących na płytce.
Bardziej zaawansowani użytkownicy (szczególnie ci, którzy chcą uruchamiać programy z wiersza poleceń i samodzielnie
modyfikować ustawienia programów) mogą przygotować system, wykorzystując plik wsadowy mkloctex.bat (katalog
setupw32). Po skopiowaniu pliku na dysk twardy należy go uruchomić z wiersza poleceń (okno DOS/CMD), podając
dwa parametry: literę CD-ROM-u i literę dysku twardego, na którym chcemy utworzyć pomocnicze drzewko TeX-owe. Po
zapoznaniu się z końcowymi komunikatami wyświetlanymi przez program zalecane jest wykonanie sugerowanych tam
czynności.
4.3. Instalacja edytorów i innych programów pomocniczych
Program TeXLive.exe (jak i dalej opisany TeXSetup.exe) może być wykorzystany do zainstalowania
pojedynczego programu, niekoniecznie związanego z systemem TeX. Może to być edytor, jak WinShell lub
NTEmacs, a także inny program, np. NetPBM (zestaw programów do konwersji plików graficznych) bądź
Ghostscript (interpreter PostScript).
Niektóre programy posiadają ograniczenia licencyjne, wobec czego nie znalazły się na płytce, ale dostępne
są z sieci. Aby je zaistalować, należy uaktywnić menu Install->Enable Internet access, które wykryje
aktywne połączenie z Internetem bądź uruchomi procedurę połączenia modemem. Uwaga: jeśli komputer nie
ma w ogóle możliwości połączenia z Internetem, czas zwłoki może być dość długi (30 sek. lub więcej). Zatem
zaleca się uaktywnianie menu jedynie wtedy, jeśli użytkownik jest pewien, że posiada możliwość
połączenia.
Tylko nieliczne z przydatnych programów znalazły się na płytce. Najważniejsze to wymienione już:
edytory NTEmacs i WinShell, Ghostscript i NetPBM (jest on wymagany np. do uruchamiania programu
TeX4ht).
Programy do zainstalowania z sieci są nieraz spore, np. Perl 10MB, XEmacs 50MB, a więc pobranie ich
i instalacja może trwać długo, zależnie od możliwości połączenia. Program TeXSetup.exe nie jest w stanie
tego oszacować. Podczas instalacji niektórych programów TeXSetup.exe pracuje w trybie nie wymagającym
interwencji użytkownika. Inne programy posiadają własne procedury instalacyjne, wymagają zatem reakcji
typu wybór katalogu itp.
Najbardziej zalecanym do instalacji z sieci programem jest niewątpliwie GSView, interfejs
graficzny dla GhostScript, pozwalający na przeglądanie na ekranie plików postscriptowych (PS,
EPS), również plików PDF, a także ich drukowanie. Na szczęście jest on rozsądnych rozmiarów
(ok. 1,5MB).
Pakiety bez specyficznego programu instalacyjnego są zazwyczaj rozpakowywane i konfigurowane na
dysku wybranym do instalacji pozostałych programów. Przykładowo, instalowane NTEmacs lub NetPBM
zawarte są w skompresowanych plikach zawierających strukturę katalogów (NTEmacs\ i NetPBM\).
Zostaną one zainstalowane w ramach podanego do instalacji dysku i katalogu (c:\Local lub
c:\Program Files).
4.4. Instalacja na twardym dysku
Instalację rozpoczyna się od uruchomienia (automatycznie – po włożeniu płytki do napędu, lub bezpośrednio –
z katalogu bin\win32) programu TeXlive.exe i wybrania opcji Install -> TeXLive, która uruchamia
główny program instalacyjny TeXSetup.exe (można go też uruchomić bezpośrednio z katalogu bin\win32).
Program posiada szereg ekranów dialogowych:
-
Ekran ‘Welcome. . . ’
- (rys. 5, u góry); można tu wybrać Quick Install – szybką instalację,
bez interwencji użytkownika, z domyślnym wyborem zestawów (tex-basic, tex-latex
i tex-pdftex. Jeśli jednak chcemy zainstalować dodatkowe programy pomocnicze (edytor,
Ghostscript), nie należy używać tej opcji. W wersjach Windows gdzie ma to zastosowanie
można uaktywnić opcję Install for all users – udostępnienie instalacji dla wszystkich
użytkowników (wymagane są do tego prawa administratora!);
TeXSetup Wizard Katalogi źródłowe instalacji TeX
Live
Rysunek 5: | Program TeXSetup wizard |
|
-
Ekran ‘Source. . . ’
- zawiera nieco więcej elementów; pozwala wybrać źródło instalacji (dla CD TeX Live
ustawiany jest domyślnie napęd CD-ROM, może to też być lokalny katalog na dysku twardym),
ponadto pozwala zainstalować dodatkowe programy bezpośrednio z Internetu (rys. 5, na
dole).
Do czego potrzebne mogą być różne źródła instalacji? Właściwe pliki systemu TeX Live są zawarte na
płytce, ale brak niektórych pakietów, przydatnych dla użytkowników Windows, czy to z powodu braku
miejsca, czy też z powodu ograniczeń licencyjnych. Aby zainstalować dodatkowe programy z Sieci
należy włączyć opcję Enable Internet Download.
Nie należy traktować powyższego jako ograniczenie: CD-ROM pozwala zainstalować w pełni
funkcjonalny system. Programy dodatkowe (np. WinEdt) można doinstalować później, w dogodnej
chwili.
Pliki mogą więc być zainstalowane:
- z CD-ROM-u lub podobnego drzewa katalogów, dostępnego w którymś z katalogów
(oznacza to, że CD-ROM może być zamontowany na zdalnym komputerze i udostępniony
w sieci);
- ze skompresowanych plików .zip, pobranych z Sieci i dostępnych na dysku (jest to
przypadek dystrybucji fpTeX);
- z Internetu, w tym przypadku program pobierze z sieci pliki .zip, rozpakuje je
i zainstaluje.
Ostatnia opcja jest dostępna tylko wtedy, gdy włączymy możliwość pobierania plików z Internetu
(prawa strona ekranu dialogowego). Możemy tu skonfigurować sposób pobierania plików: wykorzystując
bibliotekę wininet.dll Internet Explorera 5x lub bezpośredni dostęp (ftp, http). Wreszcie możemy
określić lokalny (local source directory) i sieciowy katalog źródłowy plików instalacji
(remote source directory). Przycisk browse (przeglądaj) pozwala na łatwy wybór zarówno
pierwszego, jak i drugiego (adres sieciowy URL, z listy dostępnych repozytoriów) źródła
instalacji.
-
Root of Installation
- kolejny ekran pozwala na wybór katalogów (rys. 6, u góry), w których program ma
umieścić główną dystrybucję i lokalną konfigurację (z powodu „dziwnych” właściwości Windows 2000
domyślnie proponowany jest dysk C: i katalog \Program Files\TeXLive, w innych wersjach
Windows może być to po prostu katalog \TeX dowolnego dysku – uwaga tłumacza). Jedynie wybór
głównego katalogu (Root directory) jest naprawdę istotny; inne katalogi są ustawiane względem katalogu
głównego. W okienku Extra TeXMF tree można wskazać dowolny katalog, zgodny ze strukturą
TDS, zawierający dodatkowe zasoby TeX-owe. Z kolei katalog określany przez zmienną
$HOMETEXMF ustawiany jest domyślnie w zależności od tego, jak nasza instalacja Windows
„interpretuje” zmienną HOME (w instalacjach jednostanowiskowych jest to po prostu katalog
Moje dokumenty, w którym można utworzyć zgodne ze strukturą TDS lokalne drzewo
texmf). Oczywiście można zrezygnować z tworzenia dodatkowych katalogów Local, Extra
i Home, usuwając wpisane w okienkach wartości.
Główny i dodatkowe drzewa katalogów
instalacji Wybór predefiniowanych
zestawów
Rysunek 6: | TeX Live-Setup: Katalogi instalacji / Predefiniowane zestawy |
|
-
Ekran ‘Get TPM’
- nie wymaga interwencji użytkownika. Pliki .tpm, które opisują zawartość zestawów
i pakietów, są pobierane (niekiedy z Internetu), rozpakowywane (jeśli wymaga tego potrzeba)
i analizowane.
-
‘Scheme selection’
- menu pozwala wybrać do zainstalowania predefiniowane zestawy pakietów (rys. 6, na
dole): podstawowy, rekomendowany, pełny, albo zalecane zestawy dla grup użytkowników (np.
GUTenberg dla frankofonów lub GUST dla Polaków). Gdy wybrano zestaw (Scheme) nadal możliwa jest
jego dodatkowa specyfikacja (dodanie bądź usunięcie pakietów) po zaznaczeniu okienka obok napisu
I want to customize the selected scheme. W takim wypadku wyświetlony zostanie ekran wyboru
pakietów. Gdy nie włączymy opcji, program przeskoczy od razu do ekranu przeglądowego,
wyświetlającego listę pakietów do instalacji.
-
‘Packages Selection’
- menu pozwala wybrać do zaistalowania zestawy bądź poszczególne pakiety (opis
zestawów i pakietów znajduje się w rozdziale 2.1). Wyboru dokonuje się przez rozwijanie
poszczególnych gałęzi zestawów – podobnie jak to ma miejsce w Eksploratorze Windows –
i zaznaczaniu/odznaczaniu potrzebnych elementów (rys. 7, u góry). Można zrezygnować z instalacji
pojedynczego zestawu lub pakietu, ale akcja ta powiedzie się jedynie wtedy, gdy wybrany element nie
będzie zależny od innych. Przykładowo, nie można odznaczyć zestawu tex-basic bez uprzedniej
eliminacji wszystkich zestawów zależnych. Trzy zestawy (tex-basic, tex-latex i tex-pdftex) są zaznaczone
domyślnie jako najczęściej wymagane (zalecane). Zaznaczone jest także instalowanie dokumentacji
pakietów. Można ponadto wybrać instalowanie plików źródłowych pakietów makr (Source Files),
choć nie są one potrzebne do bezpośredniej pracy. Uwaga: Wybór zestawu zawierającego polskie
pakiety wymaga zaznaczenia tex-langpolish (jest on domyślnie zaznaczony gdy uprzednio wybrano
schemat instalacji dla GUST).
Dodatkowo, w zestawie win32-support, można wybrać do zainstalowania edytor dla TeX-a (WinShell,
TeXshell, PFE lub Emacs) oraz PostScriptową przeglądarkę Ghostscript i inne przydatne programy
pomocnicze (rys. 7, na dole). Żaden z tych programów nie jest instalowany domyślnie! Nie można także
wybrać do instalacji całego zestawu, co zapobiega pochopnemu pobieraniu dużych pakietów z sieci.
Niektóre z wymienionych w zestawie pakietów dostępne są, z powodu ograniczeń licencyjnych, jedynie
w Internecie (zaznaczono je ikonką przedstawiającą połączone komputery) i można je zainstalować gdy
uprzednio wybrano opcję pobierania programów z sieci. Na CD-ROM-ie dostępny jest stabilny
Ghostscript. Warto doinstalować z sieci interfejs graficzny dla Windows, program GSView, (pakiet
gsview-nonfree).
Ekran udostępnia ponadto informacje o objętości pakietów oraz wymaganej i dostępnej pojemności
dysku.
-
‘Review Page’
- (przegląd wyboru dokonanego przez użytkownika) – ekran ten prezentuje podsumowanie
dokonanych wyborów (rys. 8, u góry). Nadal możliwe jest cofnięcie się do poprzednich menu i zmiana
decyzji.
Wybór pakietów Programy dla
Win32
Rysunek 7: | Wybór pakietów i Dodatkowe programy dla Win32 |
|
-
Ekran ‘File Copy’
- prezentuje postęp procesu instalacji – kopiowanie plików (w miarę potrzeby pobieranych
z Internetu i rozpakowywanych), rys. 8, na dole.
-
‘Configuration’
- wiele pakietów, a także cały system, wymaga uprzedniej konfiguracji (rys 9, u góry). Na
tym etapie generowane są plików formatów, tworzone są bazy danych instalacji, ustawiane zmienne
środowiska itp. Czynności te są czasochłonne i niekiedy wymagają od użytkownika nieco cierpliwości.
Ekran przeglądu Kopiowanie
plików
Rysunek 8: | Przegląd pakietów i Kopiowanie plików |
|
-
Ekran ‘Congratulations. . . ’
- końcowy ekran (rys. 9, na dole) pozwala obejrzeć plik .log instalacji. Jeśli
zachodzi taka potrzeba (Win9x/ME), proponowany jest restart systemu.
Ekran konfiguracji Ekran
końcowy
Rysunek 9: | Ekran konfiguracji i Ekran końcowy |
|
Należy być świadomym, że rozmiar klastra (cluster) partycji dysku DOS-owego może mieć radykalny
wpływ na rozmiar instalacji TeX-a. Drzewo z plikami TeX-owymi zawiera setki małych plików i często
zdarza się, że kompletna instalacja zajmuje do czterech razy więcej miejsca niż objętość samego
CD-ROM-u.