3. Instalacja i użytkowanie pod Unixem

CD-ROM TeX Live można używać na trzy sposoby:

  1. zamontować (mount) CD-ROM w systemie plików, uruchomić skrypt install-cd.sh i wybrać opcję <R> (do not install files, set up to run off CD-ROM – bez instalacji plików, dostosuj do uruchamiania z CD-ROM-u). Pozwala to na uruchamianie wszystkich programów bezpośrednio z płytki; na dysku twardym znajdą się jedynie niezbędne pliki konfiguracyjne. Chociaż wydajność nie będzie optymalna, jest to w pełni akceptowalne np. na komputerach PC z Linuxem;
  2. zainstalować część lub cały system na lokalnym twardym dysku; jest to najlepsza metoda dla wielu użytkowników, jeżeli tylko mają wystarczającą ilość miejsca na dysku (co najmniej 40 megabajtów, albo około 130 megabajtów w przypadku instalacji zalecanej);
  3. doinstalować wybrane pakiety do istniejącego systemu TeX lub systemu TeX Live instalowanego wcześniej.

Każda z tych metod jest dokładniej opisana w dalszych rozdziałach.


Uwaga: CD-ROM jest w formacie ISO 9660 (High Sierra), z rozszerzeniami Rock Ridge i Joliet. Aby skorzystać z wszystkich zalet CD-ROM-u pod Unixem, twój system musi umieć używać rozszerzeń Rock Ridge. Proszę zapoznać się z dokumentacją komendy mount w twoim systemie aby sprawdzić, czy to jest możliwe. Jeżeli używasz wielu różnych maszyn w sieci lokalnej zobacz, czy możesz zamontować CD-ROM na tej, która pozwala na użycie Rock Ridge.

Systemy Linux, FreeBSD, Sun, SGI oraz DEC Alpha powinny umieć bez problemów korzystać z tego CD-ROM-u. Będziemy wdzięczni za wszelkie wskazówki od użytkowników innych systemów, którym udało się skorzystać z niniejszego CD-ROM-u, z których to wskazówek moglibyśmy skorzystać w przyszłych wersjach tej dokumentacji.

Dalsze kroki opisane są przy założeniu, że udało się zamontować CD-ROM w pełnej zgodności z Rock Ridge.


3.1. Wstępne kroki przed instalacją dla systemu MacOSX

Jeżeli nie mamy systemu MacOSX, należy pominąć ten podrozdział.

Skrypt install-cd.sh jest skryptem powłoki sh (rozpoczyna się instrukcją #!/bin/sh), ale powłoka tcsh systemu MacOSX nie potrafi go wykonać. Najlepiej do tego wykorzystać powłokę bash, która w systemie MacOSX nie jest instalowana domyślnie1.

  1. (opcjonalnie) należy sprawdzić, czy powłoka bash jest już zainstalowana. W tym celu trzeba uruchomić Terminal (/Applications/utilities/Terminal) i w oknie terminala wpisać:

    >> rehash; which bash
    odpowiedź może być następująca:

    Jeżeli powłoka bash jest już zainstalowana, można przejść do punktu 4.

  2. Instalacja powłoki bash:
    Przyjazna procedura macintoshowa
    Na CD-ROM-ie w katalogu MacOSX należy odszukać obraz dysku o nazwie bash.dmg. Po dwukrotnym kliknięciu na nazwie tego pliku obraz dysku (wolumen) zostanie zamontowany. W tym wolumenie uruchamiamy aplikację i-Installer. Użytkownik zostanie poproszony o przedstawienie się. Jeśli pierwszy raz widzimy taki komunikat, może się okazać, że nie mamy wystarczających uprawnień do przeprowadzenia instalacji. Należy teraz wpisać nazwę użytkownika i hasło, po czym kliknąć przycisk Install. Powłoka bash zostanie zainstalowana w systemie.
    Procedura z wykorzystaniem linii poleceń
    1. Zalogować się jako użytkownik-administrator, a przynajmniej jako użytkownik o uprawnieniach administratora, użytkownik sudo albo Administrator Systemu.
    2. Przejść do katalogu MacOSX znajdującego się na CD-ROM-ie i skopiować plik bash.tar.gz do katalogu domowego (~/).
    3. Uruchomić Terminal, a następnie wpisać w oknie terminala następujące polecenie:

      >> (cd /usr/local/; sudo tar xvzf ~/bash.tar.gz)
      Nacisnąć klawisz [Enter]. Użytkownik zostanie poproszony o hasło, a następnie bash zostanie zainstalowany.
    4. Zamknąć Terminal.

  3. Po przeprowadzeniu którejkolwiek z powyższych procedur instalacji należy przejść do kroku 1, aby uzyskać odpowiedź /usr/local/bin/bash. . . (jeśli się nie uda, należy się wylogować, i ponownie zalogować).
  4. Instalacja w systemie MacOSX przebiega tak samo jak na innych platformach uniksowych (nie ma w tym nic niezwykłego, ponieważ MacOSX jest systemem Unix). Warto zapoznać się jednak z następującymi wskazówkami:

3.1.1. Strona kodowa Macintosh CE
Piszący po polsku użytkownicy MacOSX mają do wyboru stosowanie dwóch 8-bitowych stron kodowych:
iso8859-2
– co się wiąże z wykorzystywaniem standardowego oprogramowania uniksowego (Cocoa używa wyłącznie unikodu), jak na przykład Emacsa.
Mac CE
– co pozwala na stosowanie tradycyjnego (Carbon) oprogramowania jak np.: BBEdit. Weźmy pod uwagę ten przypadek.

Na TeX Live 7 po raz pierwszy znalazł się plik macce.def, który pozwala LaTeX-owi wczytywać polski tekst z wykorzystaniem pakietu inputenc:

\usepackage[macce]{inputenc}

(w najbliższym czasie spodziewane jest pojawienia się tego pliku w standardowej dystrybucji LaTeX-a).

Również po raz pierwszy znalazły się na TeX Live 7 tablice przekodowań dla Mac CE, niewymagające stosowania pakietu \inputenc. Zamiast niego wystarczy wpisać deklarację w pierwszym wierszu pliku:

%& --translate-file=macce-pl

3.2. Uruchamianie TeX Live z CD-ROM-u

Struktura oprogramowania Web2c oznacza, że można uruchamiać programy przez zwykłe dodanie do zmiennej PATH odpowiedniego podkatalogu katalogu bin na CD-ROM-ie. Potrzebne pliki będą znajdowane bez dalszych problemów. Poniżej zamieszczony jest spis dostępnych systemów i odpowiednich nazw podkatalogów. Podstawowy CD-ROM zawiera jedynie binaria dla Windows, x86 Linux i Mac OSX. Dla innych systemów Unix należy zastosować drugą płytkę. Jej skompresowany „obraz” udostępniono w sieci.

Compaq Alpha Linux alpha-linux CD2
Compaq Alphaev5 OSF 4.0d alphaev5-osf4.0d CD2
HP9000 HPUX 10.20 hppa2.0-hpux10.20 CD2
IBM RS 6000 AIX 4.2.* rs6000-aix4.2.1.0 CD2
Intel x86 Solaris 2.8 i386-solaris2.8 CD2
Intel x86 with GNU/Linux i386-linux CD1
Mac OSX powerpc-darwin5.3 CD1
Sun Sparc Solaris 2.7 sparc-solaris2.7 CD2
Windows 9X/ME/NT/2K/XP win32 CD1
Wydawałoby się, że potrzeba wygenerowania fontów czy zmiana konfiguracji może spowodować problemy, ponieważ nie można zmieniać plików na CD-ROM-ie. Można jednak posiadać na dysku drugie, równoległe drzewo TeX-owe, w którym można dokonywać zmian. Drzewo takie jest przeszukiwane przed głównym drzewem CD-ROM-u. Domyślną lokalizacją jest texmf-var na CD-ROM-ie (katalog, który faktycznie nie istnieje!), wobec tego należy ją zmienić poprzez deklarację zmiennej środowiska VARTEXMF.

Przykładowo, użytkownicy sh lub bash na Intel PC z systemem Linux mogą zamontować CD-ROM TeX Live w katalogu /mnt/cdrom za pomocą polecenia:


>> mount -t iso9660 /dev/cdrom /mnt/cdrom

Po zmianie katalogu bieżącego na główny katalog CD-ROM-u należy uruchomić skrypt:


>> sh install-cd.sh
Odpowiednie pliki pomocnicze zostaną zainstalowane na twardym dysku po wybraniu opcji <R> (do not install files, set up to run off CD-ROM – bez instalacji pików, dostosuj do uruchamiania z CD-ROM-u). Następnie należy uaktualnić zmienną PATH, dołączając do ścieżki przeszukiwania katalog zawierający binaria dla danej architektury.

  PATH=/mnt/cdrom/bin/i386-linux:$PATH
  export PATH
  VARTEXMF=/usr/TeX/texmf-var
  export VARTEXMF
W systemie MacOSX
domyślną powłoką jest tcsh:

  setenv PATH /Volumes/<cd-name>/bin/powerpc-darwin5.3:${PATH}
  setenv VARTEXMF /usr/TeX/texmf-var

Dla wygody, powyższe wiersze można dodać do skryptu .profile. (dla tcsh w MacOSX, ~/Library/init/tcsh/rc.mine).

Po ponownym uruchomieniu sesji polski użytkownik może użyć bezpośrednio m.in. polecenia mex (TeX z „polskim” formatem Plain), platex (LaTeX z polskimi i anglo-amerykańskimi wzorcami przenoszenia wyrazów) oraz ich wersje dla programu pdfTeX (tworzącego pliki PDF), odpowiednio: pdfmex pdfplatex. Potrzebne pliki formatów zostaną wygenerowane automatycznie podczas pierwszego uruchomienia danego polecenia i zapisane w lokalnym katalogu. Katalog ten, /usr/TeX/texmf-var/, zawiera pliki konfiguracyjne, które mogą być modyfikowane przez użytkownika.

3.3. Instalacja TeX Live na twardym dysku

Instalacja części lub całości dystrybucji na twardym dysku wymaga zamontowania CD-ROM-u w systemie, przejścia do jego katalogu głównego i uruchomienia:

>> sh install-cd.sh
(W niektórych systemach Unix może zajść potrzeba użycia sh5 lub bash.) Skrypt ten przeszukuje listy zestawów i pakietów z CD-ROM-u, oraz próbuje odgadnąć, z jakim systemem komputerowym ma do czynienia. Skrypt powinien zacząć pracę od wyświetlenia:

  Initializing collections... Done initializing.
  Counting selected collections... Done counting.
  Calculating disk space requirements for collections...Done calculating that.
  Initializing system packages... Done initializing system.

Następnie pokaże główną stronę konfiguracyjną (Rys. 1), umożliwiającą wybór:

  1. <P> systemu operacyjnego, dla którego chcemy dokonać instalacji;
  2. <S> installation scheme (predefiniowanego zestawu instalacyjnego), np. full – pełnego, recommended – zalecanego, basic – podstawowego; mamy tu do wyboru zestaw proponowany dla polskich użytkowników: GUST scheme;
  3. zestawów, które mogą zmodyfikować wybrany schemat instalacji (są one zgrupowane w dwóch kategoriach: <C> standard collections – zestawy standardowe oraz <L> language collections – zestawy dla obsługiwanych języków);
  4. <D> katalogu bazowego na dysku, przeznaczonego na instalację;
  5. <O> ustawienia trybu pracy niektórych programów.



  ===> Note: Letters/digits in <angle brackets> indicate menu items <===
  ===>       for commands or configurable options                   <===
  
      Proposed platform: Intel x86 with GNU/Linux
      <P> over-ride system detection and choose platform
      <B> binary systems:         1 out of  9
      <S> Installation scheme (texlive_recommended)
      [customizing installation scheme:
         <C> standard collections   <L> language collections]
       1 out of 57, disk space required:  12960 kB
      <D> directories:
        TEXDIR      (The main TeX directory)        : /usr/TeX
        TEXMFLOCAL  (Directory for local styles etc): /usr/TeX/texmf-local
        VARTEXMF (Directory for local config)       : /usr/TeX/texmf-var
      <O> options:
         [ ] alternate directory for generated fonts ()
         [ ] create symlinks in standard directories
         [ ] do not install macro/font doc tree
         [ ] do not install macro/font source tree
      <R> do not install files, set up to run off CD-ROM
      <I> start installation,  <H> help,  <Q> quit
  
  Enter command:

Rysunek 1: Główny ekran skryptu instalacyjnego

Opcje wybiera się przez wpisanie litery lub liczby i potwierdzenie jej klawiszem Enter. Przykładowo: wykryty został system Linux ELF, wybrane zostały predefiniowane zestawy, domyślny katalog instalacji to /usr/TeX. Zauważ, że wyświetlana jest także ilość miejsca na dysku, potrzebna do zainstalowania pakietów. Jeśli wykonuje się sugerowaną instalację, potrzebne jest około 100 megabajtów wolnego miejsca na dysku. Podstawowa instalacja zajmie jedynie 50 megabajtów; można ją poszerzyć o wybrane pakiety, kiedy zajdzie taka potrzeba.
Użytkownicy MacOSX
– dostępne programy instalacyjne (TeXShop, ITeXMac. . . ) stosują domyślną lokalizację teTeX, czyli /usr/local/teTeX. Wobec czego użytkownicy Mac dla instalacji TeX Live powinni rozważyć wybór katalogu /usr/local/teTeX zamiast /usr/TeX.

W katalogu wybranym do instalacji, w podkatalogu bin, skrypt instalacyjny umieści binaria. Drzewo z plikami TeX-owymi zostanie umieszczone w podkatalogu texmf. Dodatkowy podkatalog texmf-var będzie zawierał kopie plików konfiguracyjnych (prócz głównego texmf.cnf), które będą modyfikowane podczas uruchamiania programu texsetup; znajdą się w tym katalogu także generowane pliki formatów.



  a [X] Essential programs and files  p [ ] LaTeX supplementary packages
  b [ ] Extra BibTeX styles           s [ ] Advanced math typesetting
  c [ ] Chemical typesetting          t [ ] Music typesetting
  d [ ] Context macro package         u [ ] Omega
  e [X] Extra documentation           v [X] pdfTeX
  f [ ] eTeX                          w [ ] Drawing and graphing packages
  g [ ] TeX auxiliary programs        x [ ] Plain TeX extra macros
  h [ ] TeX font-related programs     y [ ] Extra PostScript fonts
  i [ ] Extra fonts                   z [ ] PostScript utilities
  j [ ] Extra formats                 A [ ] Support for publishers
  k [ ] Games typesetting (chess, etc B [ ] Type1 font manipulation
  l [ ] Miscellaneous macros          C [ ] Examples from TeX books
  m [ ] HTML/SGML/XML support         D [ ] Styles for University theses
  n [X] Basic LaTeX packages          E [ ] TrueType font manipulation
  o [ ] Support for latex3            F [ ] Various support tools for win
  
    <-> deselect all <+> select all <R> return to platform menu <Q> quit
  
  Press key to toggle status of collection:

Rysunek 2: Wybór zestawów standardowych



  a [ ] Support for some African scri o [X] Support for Italian
  b [ ] Support for Armenian          p [ ] Support for Latin
  c [ ] Chinese, Japanese, Korean sup s [ ] Support for Manju
  d [ ] Support for Croatian          t [ ] Support for Mongolian
  e [ ] Support for Cyrillic          u [ ] Support for Norwegian
  f [X] Support for Czech/Slovak      v [ ] Other hyphenation files
  g [ ] Support for Danish            w [X] Support for Polish
  h [X] Support for Dutch             x [X] Support for Portuguese
  i [ ] Support for Finnish           y [X] Support for Spanish
  j [X] Support for French            z [ ] Support for Swedish
  k [X] Support for German            A [ ] Support for Tibetan
  l [ ] Support for Greek             B [X] Support for UK English
  m [ ] Support for Hungarian         C [ ] Support for Vietnamese
  n [ ] Support for Indic
  
    <-> deselect all <+> select all <R> return to platform menu <Q> quit
  
  Press key to toggle status of collection:
  

Rysunek 3: Wybór zestawu dla wymaganego języka

Po wybraniu opcji <C>standard collections, wyświetlone zostaną dostępne zestawy (rys. 2). Każdy zestaw zawiera szereg pakietów: makr, fontów itp. Zaznaczenie zestawu do zaistalowania polega na wciśnięciu odpowiedniego klawisza; ponowne naciśnięcie tego samego klawisza wyłącza zaznaczenie (Uwaga: duże i małe litery są rozróżniane!).

Po wybraniu opcji <L>language collections, wyświetlone zostaną dostępne zestawy dla różnych języków (rys. 3). Zestawy zawierają najczęściej wzorce przenoszenia wyrazów, czasami dodatkowe pakiety makr i fontów. Aby zainstalować polskie pakiety (fonty, makra, dokumentacje), należy w tym menu zaznaczyć klawiszem <w> Support for Polish.

Po powrocie do głównego menu można dodatkowo wybrać inne opcje. I tak: <O> options pozwala zdecydować, czy nowo tworzone fonty powinny znaleźć się w innym miejscu (jeżeli chcemy, dla większości użytkowników, zainstalować główny pakiet w trybie „tylko do czytania” (read-only)), oraz czy utworzyć dowiązania symbliczne (links) dla stron man i GNU info w standardowych katalogach systemu. Wymagane do tego są, oczywiście, uprawnienia administratora.

Po zakończeniu ustawień, po powrocie go głównego menu, można rozpocząć instalację (klawisz <I>). Program instalacyjny, uwzględniając wybrane zestawy i systemy, sprawdzi spisy plików na CD-ROM-ie, stworzy listę plików do skopiowania, po czym pliki te zostaną skopiowane na twardy dysk. Następnie uruchamiana jest sekwencja inicjująca (tworzenie plików formatów itd.). Po instalacji wystarczy dodać do zmiennej PATH właściwy podkatalog bin instalacji TeX-a i można zacząć pracę. Jeśli zajdzie potrzeba, można przenieść binaria wyżej o jeden poziom, np. z /usr/local/bin/alpha-osf3.2 do /usr/local/bin; jednakże po tym należy wyedytować plik texmf/web2c/texmf.cnf (patrz Dodatek 11) i zmienić linię znajdującą się blisko początku pliku:


    TEXMFMAIN = $SELFAUTOPARENT

na


    TEXMFMAIN = $SELFAUTODIR

Jeśli przeniesiemy całość instalacji do innego katalogu, należy dokładnie to określić, modyfikując zmienną TEXMFMAIN w pliku texmf.cnf, a także ustawiając TEXMFCNF na $TEXMFMAIN/texmf/web2c.

3.4. Instalacja pojedynczych pakietów z TeX Live na twardym dysku

CD-ROM TeX Live można używać zarówno do aktualizacji istniejącej instalacji, jak i do dodawania składników do wcześniejszej instalacji z CD-ROM-u. Główny program instalacyjny przeznaczony jest do użycia tylko za pierwszym razem, natomiast później należy używać znajdującego się na CD-ROM-ie skryptu install-pkg.sh. Uruchamia się go przez zamontowanie CD-ROM-u, przejście do katalogu odpowiadającego temu CD-ROM-owi i napisanie

>> sh install-pkg.sh opcje

Skrypt posiada dziewięć parametrów; pierwsze cztery pozwalają wybrać: pojedynczy pakiet do instalacji, cały zestaw (np. tex-mathextra), nazwę katalogu zamontowanego CD-ROM-u, oraz nazwę katalogu zawierającego pliki ze spisami zawartości pakietów (zwykle te dwa ostatnie ustawiane są automatycznie):

--package=nazwa
--collection=nazwa
--cddir=nazwa
--listdir=nazwa

Proces instalacji jest określony dokładniej przez cztery kolejne parametry; pierwsze dwa pozwalają wyłączyć z instalacji dokumentacje lub pliki źródłowe, trzeci wyłącza domyślne uruchamianie na koniec skryptu mktexlsr, który przebudowuje bazę danych o plikach, a czwarty powoduje jedynie wypisanie plików, które miałyby być zainstalowane:

--nodoc
--nosrc
--nohash
--listonly

Wreszcie można określić, czy zamiast instalować pliki, skrypt powinien utworzyć archiwum tar w wybranej lokalizacji:

--archive=nazwa

Tak więc, jeżeli chcielibyśmy tylko zobaczyć przed zainstalowaniem, jakie pliki tworzą pakiet fancyhdr, nasze polecenie wyglądałoby następująco:


>> sh install-pkg.sh --package=fancyhdr --listonly

texmf/doc/latex/fancyhdr/fancyhdr.dvi
texmf/doc/latex/fancyhdr/fancyhdr.tex
texmf/lists/fancyhdr
texmf/source/latex/fancyhdr/README
texmf/source/latex/fancyhdr/fancyheadings.new
texmf/tex/latex/fancyhdr/extramarks.sty
texmf/tex/latex/fancyhdr/fancyhdr.sty
texmf/tex/latex/fancyhdr/fixmarks.sty
Oto inne przykłady użycia:

3.5. Program texconfig

Gdy tylko program instalacyjny skopiuje wszystkie pliki w miejsce, gdzie mają być zainstalowane, można użyć programu texconfig, pozwalającego konfigurować system według własnych potrzeb. Program ten może być w każdej chwili uruchomiony do zmiany instalacji, z interfejsem pełnoekranowym (wymaga on programu dialog, zawartego w pakietach z binariami) lub z linii poleceń. Program texconfig powinien być używany do wszelkich zmian, takich jak ustawianie drukarek czy przebudowywanie bazy danych o plikach. Obydwa tryby pracy mają tekst pomocy opisujący możliwości.